هدیه فرستادن و زیارت اهل قبور

از جامع الاخبار نقل است که بعضى از صحابه از حضرت رسول صلى الله علیه و آله نقل کرده که آن حضرت فرمود هدیّه بفرستید براى مردگان خود.
پس گفتیم که چیست هدیّه مرده ها فرمود صدقه و دعا و فرمود ارواح مؤمنین مى آیند هر جمعه به آسمان دنیا مقابل خانه ها و منزلهاى خود و فریاد مى کنند هر یک از ایشان به آواز حزین با گریه ، اى اهل من و اولاد من اى پدر من و مادر من و خویشان من مهربانى کنید بر ما به آنچه بود در دست ما و عذاب و حساب او بر ما است و نفعش براى غیر ما و هر یک فریاد مى کنند خویشان خود را مهربانى کنید ما را به درهمى یا به قرص نانى یا به جامه اى که خداوند بپوشاند شما را از جامه بهشت پس گریست رسول خدا صلى الله علیه و آله و گریه کردیم ما و آن جناب از زیادى گریستن قدرت بر سخن گفتن نداشت پس فرمود اینها برادران دینى شمایند که خاک پوسیده شده اند بعد از سرور و نعمت پس ندا مى کنند به عذاب و هلاکت بر جانهاى خود و مى گویند واى بر ما اگر انفاق مى کردیم آنچه را که در دست ما بود در طاعت و رضاى خداوند محتاج نبودیم بسوى شما پس برمى گردند با حسرت و پشیمانى و فریاد مى کنند زود بفرستید صدقه مردگان را و ایضاً از آن جناب روایت کرده که فرمود هر صدقه که براى مرده داده مى شود مى گیرد آن را ملکى در طبقى نور که درخشان است شعاع آن و مى رسد به هفت آسمان پس مى ایستد بر لب قبر و فریاد مى کند اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا اَهْلَ الْقُبُورِ اهل شما فرستادند این هدیّه را بسوى شما پس آن را مى گیرد و داخل در قبر خود مى کند و به آن خوابگاهش فراخ مى شود پس فرمود آگاه باشید هرکس مهربانى کند مرده را به صدقه پس براى او است نزد خداوند از اجر مانند اُحُد و مى باشد روز قیامت در سایه عرش خدا روزى که نیست سایه جز سایه عرش خدا زنده و مرده نجات مى یابند به این صدقه و حکایت شده که امیر خراسان را در خواب دیدند که مى گفت بفرستید براى من آنچه را که مى اندازید براى سگان خود که من محتاجم به آن.

و بدانکه زیارت قبور مؤ منین ثواب بسیار دارد و علاوه فواید عظیمه بر آن مترتب است باعث عبرت و آگاهى و زهد و بى میلى به دنیا و رغبت در آخرت مى شود و در وقت اندوه بسیار و شادى بسیار باید به قبرستان رفت پس عاقل آنست که در قبرستان عبرت بگیرد از اموات تا حلاوت دنیا از دلش بیرون رود و شهد کالاى دنیوى در کامش تلخ شود و تفکّر کند در فناى دنیا و تقلّب احوال آن و بخاطر بیاورد که او نیز عنقریب مثل ایشان خواهد گشت و دستش از عمل کوتاه و باعث عبرت دیگران شود.
در زیارت قبور مؤمنین رضى اللّهُ عَنْهُمْ اَجْمَعین است شیخ ثقه جلیل القدر جعفر بن قولویه قمّى از عمرو بن عثمان رازى روایت کرده که گفت شنیدم از حضرت ابوالحسن موسى بن جعفرعلیه السلام که مى فرمود هر که قادر نباشد بر زیارت ما پس زیارت کند صلحاء از موالیان ما را تا نوشته شود براى او ثواب زیارت ما و کسى که قادر نباشد بر صله و نیکى به ما پس صله و نیکى کند با صالحان موالیان ما تا از براى او نوشته شود ثواب صله و نیکى به ما و نیز به سند صحیح روایت کرده از محمّد بن احمد بن یحیى الا شعرى که گفت من در فید که اسم منزلى است در طریق مکّه با علىّ بن بلال روانه شدیم سر قبر محمّد بن اسماعیل بن بزیع پس علىّ بن بلال براى من گفت که صاحب این قبر براى من روایت کرد از حضرت امام رضاعلیه السلام که فرمودند هر که بیاید به نزد قبر برادر مؤ من خود و دست بر قبر گذارد و هفت مرتبه بخواند سوره اِنّا اَنْزَلْناهُ را ایمن گردد در روز فزع اکبر یعنى از ترس بزرگ روز قیامت و در روایت دیگر مثل همین را نقل کرده مگر آنکه دارد و رو به قبله کند فقیر گوید این ایمن بودن که حدیث دلالت بر آن دارد ممکن است از براى خواننده باشد چنانچه ظاهر حدیث است و محتمل است که از براى صاحب قبر باشد چنانچه تاءیید مى کند آن را حدیثى که بعد از این از سیّد بن طاوس نقل مى شود و نیز در کامل الزیارة به سند معتبر منقول است که عبدالرّحمن بن ابى عبداللّه به حضرت صادق علیه السلام عرض کرد که چگونه بگذارم دست خود را بر قبور مسلمین پس حضرت بدست خود اشاره به زمین فرمود و دست را بر زمین گذاشت و خود مقابل قبله بودند و نیز به سند صحیح منقول است که عبداللّه بن سنان به حضرت صادق علیه السلام عرض کردکه چگونه سلام باید کرد بر اهل قبور فرمود که مى گوئى :

اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ الدِّیارِ مِنَ
سلام بر اهل این دیار (خانه ها) از

الْمُؤْمِنینَ وَالْمُسْلِمینَ اَنْتُمْ لَنا فَرَطٌ وَنَحْنُ اِنشآءَ اللَّهُ بِکُمْ لاحِقُونَ
مؤ منین و مسلمانان شما پیشروان ما (در این راه ) بودید و ما هم انشاءالله به شما ملحق خواهیم شد

واز حضرت امام حسین علیه السلام روایت شده که هر که داخل قبرستان شود و بگوید :

اَللّهُمَّ رَبَّ
خدایا اى پروردگار

هذِهِ الاَْرْواحِ الْفانِیَةِ وَالاَْجْسادِ الْبالِیَةِ وَالْعِظامِ النَّخِرَةِ الَّتى
این روانهاى از دنیا رفته و پیکرهاى پوسیده و استخوانهاى متلاشى شده اى که

خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْیا وَهِىَ بِکَ مُؤْمِنَةٌ اَدْخِلْ عَلَیْهِمْ رَوْحاً مِنْکَ
از دنیا بیرون رفته اند در حال ایمان به تو بفرست بر آنها رحمت (و آمرزشى ) از جانب خود

وَسَلاماً مِنّى
و سلامى از من

بنویسد حقّ تعالى از براى او حسنات بعدد خلق از زمان آدم تا قیام قیامت و از حضرت امیرالمؤ منین علیه السلام منقول است که هر که داخل قبرستان شود و بگوید:

بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِالرَّحیمِ اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ مِنْ اَهْلِ لا
بنام خداى بخشاینده مهربان سلام بر اهل کلمه ((لااله الاّ اللَّه )) از طرف اهل کلمه ((
اِلهَ اِلا اللَّهُ یا اَهْلَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ کَیْفَ وَجَدْتُمْ
اله الاّ اللَّه ) اى اهل (لااله الاّ اللَّه ) به حق این کلمه مقدسه (لااله الاّ اللَّه ) (آیا) چگونه یافتید (پاداش )
قَوْلَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ مِنْ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ یا لا اِلهَ اِلا اللَّهُ بِحَقِّ لا اِلهَ اِلا
گفتار (لااله الاّ اللَّه ) را از خود کلمه مقدّسه (لااله الاّ اللَّه ) اى که معبودى نیست جز خدا به حق این کلمه مقدسه ((لااله الاّ
اللَّهُ اغْفِرْ لِمَنْ قالَ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ وَاحْشُرْنا فى زُمْرَةِ مَنْ قالَ لا اِلهَ
اللَّه ) بیامرز هرکه را که گوید (لااله الاّ اللَّه ) و محشور کن ما را در زمره گویندگان (لا اله اِلا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِىُّ وَلِىُّ اللَّهِ
الاّ اللَّه ) محمد رسول اللَّه ، على ولى اللَّه

حقّ سبحانه و تعالى ثواب پنجاه سال عبادت براى او بنویسد و گناه پنجاه ساله را از او و پدر و مادرش محو گرداند و در روایت دیگر وارد شده که بهتر سخنى که در قبرستان بگوئى چون از آنجا بگذرى آن است که بایستى وبگوئى :

اَللّهُمَّ وَلِّهِمْ ما تَوَلَّوْا وَاحْشُرْهُمْ مَعَ مَنْ اَحَبُّوا
خدایا دوست آنها گردان هرکه را دوست داشتند و محشورشان کن با هرکس که دوست داشتند

وسید بن طاوس در مصباح الزّائر گفته که چون قصد کنى زیارت مؤ منین را سزاوار است که روز پنجشنبه باشد و اگر نه هر وقت که خواستى و کیفیّت زیارت ایشان چنین است که رو به قبله کنى و بگذارى دست خود را بر قبر و بگوئى :

اَللّهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ وَصِلْ وَحْدَتَهُ وَآنِسْ وَحْشَتَهُ
خدایا رحم کن به غربت او و برهان او را از تنهایى و انیس وحشت او باش

وَآمِنْ رَوْعَتَهُ وَاَسْکِنْ اِلَیْهِ مِنْ رَحْمَتِکَ رَحْمَةً یَسْتَغْنى بِها عَنْ
و به پریشانى و هراسش ایمنى بخش و روان کن بسویش از رحمت خود مقدارى که بى نیاز گردد

رَحْمَةِ مَنْ سِواکَ وَاَ لْحِقْهُ بِمَنْ کانَ یَتَوَلاّهُ
به برکت آن از رحمت دیگرى جز تو و ملحقش کن بهرکه دوستش دارد

پس مى خوانى سوره اِنّا اَنْزَلْناهُ را هفت مرتبه و روایت شده در صفت زیارتشان و ثواب او حدیث دیگرى از فضیل که گفت هر که بخواند سوره اِنّا اَنْزَلْناهُ را هفت مرتبه نزد قبر مؤ منى حق تعالى ملکى بسوى قبر او فرستد که عبادت کند خدا را نزد قبر او و بنویسد حقّ تعالى از براى میّت ثواب این عمل ملک را پس چون از قبرش مبعوث شود به هیچ هولى از اهوال قیامت نگذرد مگر آنکه حق تعالى بگرداند آن هول را از او به سبب آن ملک تا خدا او را داخل بهشت گرداند و با هفت مرتبه اِنّا اَنْزَلْناهُ سوره حمد و دو سوره قُلْ اَعُوذُ و قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ و آیة الکرسى را هر یک سه مرتبه بخواند و نیز روایت شده در صفت زیارت آنها روایت دیگرى از محمّد بن مسلم که گفت به خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم که مردگان را زیارت بکنیم فرمود بلى گفتم آیا آنها مى دانند که ما به زیارت آنها رفته ایم فرمود بلى قسم به خدا مى دانند و شاد مى شوند و انس مى گیرند به شما عرض کردم که چه بگوئیم وقتى که به زیارت ایشان برویم فرمود بگو:

اَللّهُمَّ جافِ الاَْرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ وَصاعِدْ اِلَیْکَ اَرْواحَهُمْ وَلَقِّهِمْ
خدایا دور گردان زمین را از پهلوهایشان (یعنى نگاهشان دار از فشار قبر) و بالا بر به نزد خود روانها و ارواح ایشانرا

مِنْکَ رِضْوانا وَاَسْکِنْ اِلَیْهِمْ مِنْ رَحْمَتِکَ ما تَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ
و از خوشنودى خودت به آنها بده و از رحمت خود به اندازه اى هم نشینشان کن که تنهاییشان را جبران کنى

وَتُونِسُ بِهِ وَحْشَتَهُمْ اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْءٍ قَدیرٌ
و وحشتشان را به انس و آرامش مبدل کنى که راستى تو بر هر چیز توانایى

پس سیّد فرموده و در وقتى که بوده باشى بین قبرهاى مؤ منین بخوان یازده مرتبه قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ را و هدیّه کن آن را از براى ایشان به تحقیق که روایت شده که حق تعالى به عدد مُردگان ثواب مى دهد و در کامل الزیاره از حضرت صادق علیه السلام روایت شده که فرمود مردگان را چون پیش از طلوع آفتاب زیارت کنید مى شنوند و جواب مى دهند شما را و اگر بعد از طلوع آفتاب زیارت کنید مى شنوند و جواب نمى دهند و در دعوات راوندى حدیثى مرویست از حضرت رسول صلى الله علیه و آله در کراهت زیارت اموات درشب چنانچه فرمود حضرت بابى ذر (وَلاتَزُرْهُمْ اَحْیاناً بِالّلَیْلِ) و در مجموعه شیخ شهید از حضرت رسول صلى الله علیه و آله منقول است که هیچکس ‍ نمى گوید نزد قبر میّتى سه مرتبه

اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَنْ لا تُعَذِّبَ هذَا الْمَیِّتَ
خدایا از تو خواهم به حق محمد و آل محمد که عذاب نکنى این مرده را

مگر آنکه خداوند تعالى دور گرداند از او عذاب را در روز قیامت

گردآور: قفسه
پی نوشت: مفاتیح الجنان