راه و رسم درست شوخی کردن

شوخی و مزاح از جمله عناوینی است که حتی در کتب روایی و اخلاقی هم می توانید آن را ببینید. اصل مزاح خوب است و نه تنها خوب بلکه نیاز هم هست و پیامبر اکرم هم  مزاح می فرمودند، مساله تازه ای نیست. نکته مهم اینجاست که چگونه و کجا و چطور باید مزاح کنیم.

خیلی ها مزاح می کنند و سبک می شوند. قدر و منزلتی میان دیگران ندارند. برخی هم می خواهند جایگاه خود را حفظ کنند و مزاح نمی کنند و انسانی خشک از آب در می آیند. اما افرادی هم هستند که در عین شوخ طبعی، محبوبیت و جایگاه اجتماعی هم دارند.

حالا چطور
الف. شوخی بایدبحق و منطقی باشد. شوخی به معنای بی ادبی، حرف لغو و بیهوده، سخن بیجا و نیش دار نیست بلکه شوخی و مزاحی که باعث آبروریزی یا فاش شدن اسرار دیگران شود، گناه است. در محضر رسول خدا (ص) گروهی نشسته بودند. مردی از اصحاب برخاست تا بیرون رود، ولی فراموش کرد کفش های خود را ببرد. چون به در رسید متوجه شد و بازگشت تا کفش های خود را بردارد، ولی یکی از اصحاب کفش های او را مخفی کرد.
مرد بازگشت و گفت: کفش های من کجاست؟ گفتند: ما کفش های تو را ندیدیم. حضرت متوجه آنان شد و فرمود: چرا مومنی را می ترسانید؟ عرض کردند: شوخی میکنیم. حضرت دو یا سه بار سخن خود را تکرار فرمودند: چرا مومنی را می ترسانید.
ب. شرایط زمان و مکان و روحیات شخص. بایدشرایط روحی،سنّی و موقعیت زمانی طرف رعایت شود. گاهی شخص مقابل، از نظر روحی آمادگی شوخی را ندارد؛ مانند شوخی با شخص بیمار یا در حال خواب و مطالعه. در این موارد نباید با او شوخی کرد.
بسیاری از کینه ها و برخوردها ابتدا از یک شوخی بیجا سرچشمه گرفته و کم کم به جاهای خطرناکی رسیده است.
ج. رعایت اعتدال در شوخی. یکی از نکاتی که در شوخی ها باید رعایت شود، رعایت اعتدال است همچون نمک غذا که اگر زیاد باشد، از شوری آن نمی توان آن طعام را خورد و اگر به اندازه باشد، غذا قابل استفاده است.
برخی از زیان های شوخی زیاد عبارتند از:
1. از بین رفتن شخصیت و اعتبار انسان: یکی از نیاز های انسان در جامعه، نیاز به اعتبار اجتماعی است. شوخی زیاد این اعتبار و ارزش را از بین می برد. در عصر امام سجاد(ع) مرد یاوه گویی بود که مردم را با حرکات خنده آور خود، می خنداند،و مردم او رابه عنوان یک (دلقک) می شناختند. روزی از کنار امام سجاد(ع) رد شد و گفت: این مرد مرا خسته کرده است، هر کاری می کنم نمی خندد. و برای این که بتواند حضرت را بخنداند، عبای آن حضرت را از دوشش برداشت و فرار کرد. حضرت به او اعتنایی نکرد.

دیگران او را دنبال کردند عبا را از او گرفتند و به حضور امام (ع) آوردند.

امام(ع) فرمود: او چه کسی بود؟ گفتند: مردی دلقک و یاوه سراست که مردم مدینه را با کار های خود می خنداند.
امام(ع) فرمود: به او بگویید: انّ للّه یوما یخسر فیه المبطلون.
2. جرات و جسارت پیدا کردن مردم: اثر سوء دیگر مزاح زیاد که نتیجه ی امر قبلی است این است که مردم بر انسان جری می شوند.
3. عداوت و دشمنی: شوخی زیاد و بی مورد، موجب کینه و عداوت میشود.
4. تناسب سنّی،جنسی و رعایت جهات شرعی. مثلا مرد نامحرم نباید با زن نا محرم شوخی کند.
ابو بصیر می گوید: در کوفه، به یکی از بانوان، درس قرآن می آموختم. روزی با او شوخی کردم. پس از آن خدمت امام باقر(ع) رسیدم،آن حضرت فرمود: این چه سخنی بود که با آن زن گفتی؟.
 من از شدّت شرم صورتم را با دستم پوشاندم. امام (ع) فرمود: لا تعودّن الیها

منابع:
اکبری، محمود،اخلاق1،دانش حوزه،1388
منبع: تبیان