ثقة السلام کلینى متوفاى 329 ق
از زندگى کلینى جز (کافى ) چیزى در دست نیست . کافى شناسنامه کلینى است و کلینى را باید در آیینه کافى به تماشا نشست . کافى قله اى است که بدون فتح آن اجتهاد ممکن نیست و اقیانوسى است که بدون عبور از آن فهم معارف دین میسر نیست . ایمان ، نور و زهد و پارسایى گردآورنده مهمترین کتاب حدیثى شیعه - ثقة الاسلام کلینى - را به تماشا مى نشینیم . سر بر در خانه اش مى ساییم و نسل جوان ایران اسلامى و دنیاى اسلام را به بهره گیرى از حرارت و فروغ آفتاب حدیث فرا مى خوانیم .میلاد آفتاب
در زمانى که صدایى جز صداى سم اسبان بنى عباس در سرزمین ایران یعنى قلب تشیع - روستاى (کلین ) در خانه اى آکنده از عشق اهل بیت علیه السلام کودکى متولد شد که تاریخ حیات او با غیبت صغرى عجین شد محمد نامى بود که یعقوب بن اسحاق براى فرزند خویش برگزید و اذان و اقامه اولین کلاماتى بودند که گوش او را نوازش دادند اولین کلاس درس او دامان پاک و پر مهر مادرى عطوف و عفیف بود محمد مراحل ابتدایى علوم اسلامى را نزد پدر و دایى بزرگوارش على بن محمد بن ابراهیم بن آبان که از استادان علم حدیث بود گذراند وى پس از گذراندن دوران آغازین تحصیل و آشنایى با منابع رجالى و حدیثى از کلین مهاجرت کرد و با کوله بارى از معرفت و شناخت مکتب اهل بیت علیه السلام براى شکوفایى خلاقیتهاى درونى و سیراب شدن از دریایى بى پایان علوم وحى و پیمودن کمالات اخلاقى و انسانى به رى وارد شد اگر چه فاصله 38 کیلومترى کلین تا رى براى او که با زادگاه خویش وداع همیشگى کرد مسافتى طولانى بود و غم غربت و دورى از خانواده آزارش مى داد اما براى کسى که براى خدا گام بر مى دارد و براى خدا زندگى مى کند این همه آسان است .
گزینش هدف
در هنگام ورود
کلینى به (رى ) بیشتر مردمان این شهر از پیروان مذاهب حنفى و
شافعى بودند اما به دلیل وجود شیعیان دلباخته اى در اطراف این شهر، اکثرا
اهل تسنن (رى ) همواره تحت تاءثیر اخلاق و رفتار اسلامى آنها قرار داشتند.
از این رو دیار به شهرى شیعه نشین معروف بود(رى ) در آن زمان شهرى بزرگ بود
و عقاید و مذاهب گوناگون در کنار هم و در آرامش کامل در آنجا به حیات
ادامه مى داد اما این آرامش گاه دستخوش حرکتهاى سیاسى مى شد فرقه اسماعیلیه
با انگیزه تسلط بر ایران در این نقطه بیش از دیگران سرمایه گذارى کرده بود
و به ترویج و تبلیغ تفکر و آراء خود مى پرداخت از این رو(رى ) به نقطه
برخورد آراء و اندیشه هاى فرقه اسماعیلیه و مذاهب شافعى ، حنفى و شیعه
تبدیل شده بود
کلینى در این زمان در کنار گذراندن تحصیلات خود نه تنها به
عقاید و اندیشه هاى دیگر مذاهب و فرقه ها آشنا شد بلکه به ماهیت واقعى بعضى
از این فرقه ها که مى رفت تشیع را از مسیر واقعیش خارج کند پى برد او درد
را شناخت و درمان را تشخیص داد. درد، جدایى مردم از سخنان اهل بیت علیه
السلام و دارو، رساندن این سخنان به مردم بود او در این زمان هدف خویش را
بررسى مى کرد و به دور از هیاهو مسیر خود را مشخص و تصمیم گرفت به فراگیرى و
نوشتن آنها بپردازد از این رو در محضر استادان بزرگى چون (ابوالحسن محمد
بن اسدى کوفى ساکن رى ) به فراگیرى حدیث پرداخت در نوشتن و بحث و گفتگو
پیرامون احادیث از خود گذشتگى بسزایى نشان داد. او بیشتر صرف زندگى خود را
صرف حدیث کرد. اما با این حال از واقعیتهاى اطراف خویش و از مسائلى که
شیعیان اطراف خویش و از مسائلى که شیعیان با آن دست به گریبان بودند، غافل
نبود. او از کسانى نبود که عزلت گزیند و فقط به فکر نجات خویش باشد، بلکه
در دورانهاى پر آشوب همراه همگام و همراه با جامعه شیعى بوده . در دورانى
که (قرمطیان ) با عقاید التقاطى خود، که مخلوطى از عقاید زردشتى ، مانوى و
اسلامى بود به مبارزه با عقاید و مقدسات مسلمین پرداختند،
کلینى با شجاعت
شیعى خویش عقاید آنها را به نقد کشید و براى آگاه کردن شیعیان از این حرکت
انحرافى کتاب (الرد على القرامطه ) را نوشت و در دسترس شیعیان قرار داد.
عصر کلینى را باید عصر حدیث نامید. زیرا نهضتى که براى فراگیرى و نوشتن احادیث آغاز شده بود سراسر ممالک اسلامى را فرا گرفته بود و تشنگان علم حدیث از این شهر به آن شهر و از این محفل به آن محفل به آن محفل در جستجوى روایتگرى بودند تا از او فراگیرند و بر اندوخته هاى خویش بیفزایند. تلاش اهل سنت در این عصر به قدرى چشمگیر بود که مى توان گفت اهل سنت هر چه دارد از این عصر دارد. در این عصر که زمانش به حدود تقریبى یک قرن مى رسد کتابهاى شش گانه حدیثى اهل سنت (صحاح سته ) تدوین شد.
کلینى در این عصر مشغول و نوشتن احادیث بود در این زمان شاگردان امام هادى علیه السلام ، امام حسن عسکرى علیه السلام و امام رضا علیه السلام هنوز زنده بودند. اما از آنها جز کتابها و جزوه هاى نیز در همین عصر از بین رفت .
خطر نابودى احادیث ، این میراث گرانقدر پیامبر علیه السلام و اهل بیت علیه السلام هر لحظه احساس مى شد. زیرا با وفات این حاملان احادیث و غیبت امام زمان علیه السلام شیعیان از این سخنان گرانبها محروم مى شدند.
کلینى با شناخت عصر خود و موقعیت حساس زمانى و درک اینکه تشیع اگر از این مرحله به سلامت بگذرد براى همیشه از انحراف و التقاط رهایى یافته است ، براى تکمیل هدف و رسالت خویش به قم شهر محدثان و شاگردان اهل بیت علیه السلام مهاجرت کرد. در این زمان در قم راویان و محدثان در هر مسجد و حسینه اى به نقل حدیث مى پرداختند و بسیارى از اینان در شمار آخرین محدثانى بودند که بدون واسطه از زبان ائمه علیه السلام حدیث شنیده بودند .وجود این فرزانگان موجب شد که عاشقان کلام موجب شد که عاشقان کلام اهل بیت علیه السلام به این شهر مهاجرت کنند و کلینى یکى از این افراد بود. او با استفاده از محضر استادان بزرگى چون احمد بن محمد بن عیسى اشعرى ، احمد بن جعفر بن عیسى اشعرى ، احمد بن جعفر حمیرى (مؤ لف کتاب قرب الاسناد) و فرزند او محمد بن عبدالله حمیرى به فراگیرى حدیث پرداخت . استادان . محدثانى که کلینى در تشکل شخصیت او در نقش داشتند اما در این میان به رادمردى برمى خوریم که کلینى را با او و او را با کلینى مى شناسیم کسى که نامش در یک سوم با کافى سلسله سندهاى روایات کافى است . شخصیتى که نامش با کافى جاودانه شد. محدثى که در اسناد بیش از هفت هزار و یکصدوچهل روایت کافى (7140) چون ستاره مى درخشد او على بن ابراهیم قمى است که کتاب تفسیر او پایه تفسیرهاى تشیع گردید. و شاید اگر کلینى پروانه وار به گرد شمع گردید. و شاید اگر کلینى پروانه وار به گرد شمع وجود او نمى چرخد و او را لحظه اى چه در حال بیمارى و چه در حال بیمارى و چه سلامت در خانه و مدرسه رها مى کرد و از او غافل مى ماند، روایات و احادیثى که سلسله سندش به او ختم مى شود چون دیگر آثار او براى همیشه از میان مى رفت . اما کلینى این اقیانوس حدیث را رها نساخت . او که تشنه کلام اهل بیت علیه السلام بود جرعه جرعه نوشید و به این نوشیدن اکتفا نکرد بلکه دریایى از این کوثر عشق را براى شیعیان پس از خود به یادگار نهاد.
هجرتى دیگر
گرچه قم مرکز تشیع به شمار مى رفت و هر چه جوینده کلام اهل بیت علیه السلام را سیراب مى کرد اما عطش سیرى ناپذیر کلینى او را بر آن داشت تا آن دیار مقدس را به امید یافتن روایات و احادیث ناشنیده ترک کند.او روستاها و شهرهایى بود که کلینى به آن قدم نهاد در آن زمان کوفه یکى از مراکز بزرگ به شمار مى رفت و کمتر محدث و یا محققى بود که در سفرهاى خود به آن شهر وارد نشده و از محضر عالمان آنجا استفاده اى نکرده باشد.
کوفه در حقیقت جاى تبادل نظر و نقطه آغاز در جهان اسلام به شمار مى رفت که همه آزادانه در آن به تبلیغ مذهب خود مى پرداختند.از این رو هر یک از نویسندگان و محدثان مذاهب گوناگون اسلامى مجلس درس و بحثى براى خود برپا داشته بودند و به نقل احادیث خویش مى پرداختند از این رو هر یک از نویسندگان و محدثان مذاهب گوناگون اسلامى مجلس درس و بحثى براى خود برپا داشته بودند و به نقل احادیث خویش مى پرداختند .(ابن عقده ) یکى از کسانى بود که در این شهر سکونت داشت . او از حافظان بزرگ حدیث به شمار مى رفت و حافظه قوى او موجب شده بود که آیتى از آیات حافظه در جهان شود.
بسیارى از بزرگان مذاهب از محضر او کسب علم مى کردند او اگر چه نظر مذهبى (زیدى جاردى ) بود اما زهد و پارسایى از او محدثى موثق ساخته بود که همه مذاهب در نقل احادیث به او اعتماد داشتند کلینى نیز از این مرد بزرگ استفاده کرده ، از او روایاتى فرا گرفت .
ثقة الاسلام
کلینى پس از کسب علم و حدیث از دهها استاد و محدث در شهرها و روستاهاى آن زمان ، سرانجام به بغداد رسید. او در مسافرتهاى خویش چنان علم و فضل خود را به نمایش گذاشته رسید او در مسافرتهاى خویش چنان علم و فضل خود را به نمایش گذاشته و تصویرى از شیعه واقعى را در اذهان مردم هر دیار باقى نهاده بود که هنگام ورود به بغداد فردى گمنام نبود. شیعیان به او افتخار مى کردند و اهل سنت به دیده تحسین به او افتخار مى کردند و اهل سنت به دیده تحسین به او مى نگریستند. تقوا، علم و فضیلت او در اندک مدتى موجب شد که هم شیعه و هم اهل سنت در مشکلات دینى به او مراجعه کنند، به طورى که عامه خاصه در فتاوا به او روى مى کردند و به همین سبب او اولین کسى بود که به لقب ثقة الاسلام شعرت یافت .
کلینى نام آورترین شخصیت عصر خود بود. عصرى که اوج تلاش محدثان و عالمان بزرگ و حتى عصر چهار نایب خاص امام زمان علیه السلام بوده است . در این عصر به دلیل محدودیتها و ممنوعیتهاى اجتماعى این بزرگان ، مسئولیت فرهنگى و علمى تشیع بر دوش کلینى بوده است .
تاءلیف کافى
بغداد براى کلینى سرزمین تاءلیف بود. وى در آنجا فرصت یافت تا اندوخته هاى سالها رنج و مشقت را در مجموعه اى گرد آورى کند او که کمبودهاى جامعه شیعى را به خوبى درک کرده بود و مى دید که با غایب شدن امام زمان (عج ) و دسترسى نداشتن همه شیعیان به نواب خاص آن حضرت ، جاى کتابى که در بردارنده تعالیم اسلامى و شیعى باشد، خالى است تلاش خود را در پى تنظیم احادیث گردآورى شده ، جهت داد و براى شیعیان دستورالعمل و کتاب مفسر و مبین تعالیم و احکامى باشد که قرآن به صورت کلى بیان کرده است .
مجموعه کتاب (الکافى ) که شامل اصول کافى (دو جلد)، فروع کافى (پنج جلد) و روضه کافى (یک جلد) است و در بردارنده شانزده هزار و یکصد و نود و نه (16199) حدیث از پیامبر اسلام علیه السلام ائمه معصومین علیه السلام مى باشد - کتابى است که کلینى در طى بیست سال تلاش خستگى ناپذیر به تاءلیف این اثر جاودانه برترى و فضل علماى تاریخ اسلام به اثبات رساند. کارى که او در مدت بیست سال براى تشیع به پایان رساند کارى بود که شش تن از بزرگترین عالمان اهل سنت در مدت یک قرن براى مذهب خود انجام دادند و کتاب کافى مهمترین و نفیس ترین کتاب از مجموعه کتب چهارگانه حدیثى ( کتب اربعه مذهب تشیع است .
کافى در زمانى به تبیین ارزشهاى اخلاقى و اسلامى پرداخت که اروپاییان دوران بربریت و وحشیگرى را مى گذراند و قبایلشان با قتل و غارت امرار معاش مى کردند. زمانى که آنها در جهل غوطه ور بودند و از علم چیزى نمى دانستند و عقل و علم را در دادگاههاى نمى دانستند و عقل و علم را در دادگاههاى تفتیش عقاید قرون وسطایى به محاکمه مى کشیدند اولین باب از اولین کتاب تشیع با عنوان عقل و آنگاه توحید و حجت ، ارزشهاى الهى و انسانى را آموزش مى داد. کتاب کافى را هر کسى از دیدگاه خود بررسى کرده است . بر کافى هم فیلسوف شرح نوشته است هم عارف و هم فقیه و این نشانه بزرگى و جامع بودن کافى است . شرحهاى مهم عبارت اند از:
1 - مرآت العقول از علامه مجلسى ، که با دیدى فقهى نگاشته شده است .
2 - شرح صدر المتاءلهین معروف به ملاصدرا، که نگرش او نگرشى فلسفى و عرفانى ب احادیث است .
3 - کتاب وافى نوشته ملاحسین فیض کاشانى .
4 - شرح ملا صالح مازندرانى .
سبک کلینى
روش کلینى در ترتیب احادیث هر باب این است که حدیث صحیح تر و روشن تر را در اول باب قرار داده و سپس به همین ترتیب احادیث مبهم و مجمل را ذکر کرده است . علاوه بر این ، کلینى دست به ابتکار دیگرى زد که تا قبل از آن در میان عالمان و محدثان معمول نبود و آن به کار بردن کلمه (عدة ) به جاى سلسله سندى است که به راوى حدیث ختم مى شود .از مسائلى که موجب شد کلینى این رویه را در نقل حدیث پیش گیرد، مشهور بودن راویان سلسله سند و نیز کم کردن حجم کتاب و کمبود وقت بوده است .
(عدة ) کلینى گاهى از احمد بن محمد بن عیسى ، گاهى از سهل بن زیاد و زمانى از احمد بن خالد برقى روایت مى نماید و اشخاص هر یک از این سه ، غیر از اشخاص (عدة ) دیگر مى باشد. مثلا مراد او از (عده ) در جایى که به واسطه آن از احمد بن محمد عیسى روایت مى کند عبارت از پنج نفر: محمد بن یحیى عطار،على بن موسى کمیدانى ، داود بن کوره ، احمد بن ادریس على بن ابراهیم بن هاشم است .
این روش رهگشاى سایر عالمان و محدثان شد به طورى که شیخ طوسى در کتاب رجال خویش این روش را برگزیدند و به همین شیوه روایت را نقل کردند. علاوه بر این گاهى احادیثى بدون نام محدث و راوى و با عنوان (قد قال العالم ) و یا (فى حدیث آخر) از کلینى نقل شده است که جمعى از عالمان این احادیث را دلیلى بر وجود ارتباط بین کلینى و امام زمان (عج )دانسته و گفته اند (ممکن است که کتاب (کافى ) به نظر اصلاح آن حضرت رسیده باشد). و از کلام بزرگان نقل شده است که امام زمان (عج ) فرموده اند: (الکافى کاف لشیعتنا): (کافى ) شیعیان ما را کافى است .
کلینى در زندگى سراسر نور و پربار خود علاوه بر تدوین و تاءلیف مجموعه الکافى ، کتابهاى الرد على القرامة ، تفسیر رؤ یا ( تعبیر خواب )، مجموعه شعر (حاوى قصایدى که شعرا در مناقب و فضایل اهل بیت علیه السلام سروده اند)، کتاب رسائل ائمه علیه السلام و کتاب رجال را تاءلیف کرده است .
کلینى بر مسند تدریس
کلینى در مسیر تحقق و نگارش از تغذیه فکرى شاگردانى که به امید کسب علم از محضرش به بغداد سفر کردند لحظه اى غافل نبود. او در باور کردن اندیشه خدایى شاگردانش از جان مایه گذاشت . بسیارى از بزرگان از او روایت نقل کرده اند که از آن میان احمد بن ابراهیم معروف به ابن ابى رافع صیمرى ، احمد بن احمد کاتب کوفى ، احمد بن محمد بن سعد کوفى ، ابوغالب احمد بن محمد رازى ، عبدالکریم بن عبدالله بن نصر بزار تنسى ، على احمد بن موسى دقاق ، محمد بن مطلب شیبانى ، محمد بن على ماجیلونه ، محمد بن عصام کلینى ، جعفر بن محمد بن قولویة قمى مؤ لف کتاب کامل الزیارات ، هارون بن موسى تلعکبرى ، محمد بن احمد صفوانى و محمد بن ابراهیم نعمانى را مى توان نام برد.
عروج کلینى
کلینى پس از هفتاد سال زندگى که بیست سال آن تلاش و تحقیق همراه با رنجها و غربتها براى تدوین کتاب کافى بود از این جهان عروج کرد. او غروب نکرد بلکه با کتاب ارزشمند کافى هماره در آسمان تشیع پرتو افشانى مى کند. او گرچه در قفس دنیا زیست اما در فضاى بهشت تنفس مى کرد چرا که همه لحظه هاى عمرش را با کلام اهل بیت علیه السلام سپرى کرد. و سرانجام در ماه شعبان سال 329 ق . عروج کرد. و نه تنها شیعیان بلکه پیروان دیگر مذاهب اسلامى را سوگوار و بغداد را با رفتنش یکپارچه ماتم کرد. ابوقیراط محمد بن جعفر حسنى یکى از بزرگان بغداد بر پیکر مطهرش نماز خواند و شیعیان با دلى پر اندوه پیکر مقدس او را در باب کوفه بغداد در بازار کوفه و در نزدیکى پل به خاک سپردند.
سلام بر کلینى روزى که تولد یافت و روزى که در آسمان دنیاى درخشید و عروج کرد و روزى که در پیشگاه ذات اقدس او بر انگیخته مى شود.
گردآور: http://ghafase.blogsky.com
به نقل از: کتاب گلشن ابرار جلد یکم
تهیه و تدوین: جمعى از پژوهشگران حوزه علمیه قم
عصر کلینى را باید عصر حدیث نامید. زیرا نهضتى که براى فراگیرى و نوشتن احادیث آغاز شده بود سراسر ممالک اسلامى را فرا گرفته بود و تشنگان علم حدیث از این شهر به آن شهر و از این محفل به آن محفل به آن محفل در جستجوى روایتگرى بودند تا از او فراگیرند و بر اندوخته هاى خویش بیفزایند. تلاش اهل سنت در این عصر به قدرى چشمگیر بود که مى توان گفت اهل سنت هر چه دارد از این عصر دارد. در این عصر که زمانش به حدود تقریبى یک قرن مى رسد کتابهاى شش گانه حدیثى اهل سنت (صحاح سته ) تدوین شد.
کلینى در این عصر مشغول و نوشتن احادیث بود در این زمان شاگردان امام هادى علیه السلام ، امام حسن عسکرى علیه السلام و امام رضا علیه السلام هنوز زنده بودند. اما از آنها جز کتابها و جزوه هاى نیز در همین عصر از بین رفت .
خطر نابودى احادیث ، این میراث گرانقدر پیامبر علیه السلام و اهل بیت علیه السلام هر لحظه احساس مى شد. زیرا با وفات این حاملان احادیث و غیبت امام زمان علیه السلام شیعیان از این سخنان گرانبها محروم مى شدند.
کلینى با شناخت عصر خود و موقعیت حساس زمانى و درک اینکه تشیع اگر از این مرحله به سلامت بگذرد براى همیشه از انحراف و التقاط رهایى یافته است ، براى تکمیل هدف و رسالت خویش به قم شهر محدثان و شاگردان اهل بیت علیه السلام مهاجرت کرد. در این زمان در قم راویان و محدثان در هر مسجد و حسینه اى به نقل حدیث مى پرداختند و بسیارى از اینان در شمار آخرین محدثانى بودند که بدون واسطه از زبان ائمه علیه السلام حدیث شنیده بودند .وجود این فرزانگان موجب شد که عاشقان کلام موجب شد که عاشقان کلام اهل بیت علیه السلام به این شهر مهاجرت کنند و کلینى یکى از این افراد بود. او با استفاده از محضر استادان بزرگى چون احمد بن محمد بن عیسى اشعرى ، احمد بن جعفر بن عیسى اشعرى ، احمد بن جعفر حمیرى (مؤ لف کتاب قرب الاسناد) و فرزند او محمد بن عبدالله حمیرى به فراگیرى حدیث پرداخت . استادان . محدثانى که کلینى در تشکل شخصیت او در نقش داشتند اما در این میان به رادمردى برمى خوریم که کلینى را با او و او را با کلینى مى شناسیم کسى که نامش در یک سوم با کافى سلسله سندهاى روایات کافى است . شخصیتى که نامش با کافى جاودانه شد. محدثى که در اسناد بیش از هفت هزار و یکصدوچهل روایت کافى (7140) چون ستاره مى درخشد او على بن ابراهیم قمى است که کتاب تفسیر او پایه تفسیرهاى تشیع گردید. و شاید اگر کلینى پروانه وار به گرد شمع گردید. و شاید اگر کلینى پروانه وار به گرد شمع وجود او نمى چرخد و او را لحظه اى چه در حال بیمارى و چه در حال بیمارى و چه سلامت در خانه و مدرسه رها مى کرد و از او غافل مى ماند، روایات و احادیثى که سلسله سندش به او ختم مى شود چون دیگر آثار او براى همیشه از میان مى رفت . اما کلینى این اقیانوس حدیث را رها نساخت . او که تشنه کلام اهل بیت علیه السلام بود جرعه جرعه نوشید و به این نوشیدن اکتفا نکرد بلکه دریایى از این کوثر عشق را براى شیعیان پس از خود به یادگار نهاد.
هجرتى دیگر
گرچه قم مرکز تشیع به شمار مى رفت و هر چه جوینده کلام اهل بیت علیه السلام را سیراب مى کرد اما عطش سیرى ناپذیر کلینى او را بر آن داشت تا آن دیار مقدس را به امید یافتن روایات و احادیث ناشنیده ترک کند.او روستاها و شهرهایى بود که کلینى به آن قدم نهاد در آن زمان کوفه یکى از مراکز بزرگ به شمار مى رفت و کمتر محدث و یا محققى بود که در سفرهاى خود به آن شهر وارد نشده و از محضر عالمان آنجا استفاده اى نکرده باشد.
کوفه در حقیقت جاى تبادل نظر و نقطه آغاز در جهان اسلام به شمار مى رفت که همه آزادانه در آن به تبلیغ مذهب خود مى پرداختند.از این رو هر یک از نویسندگان و محدثان مذاهب گوناگون اسلامى مجلس درس و بحثى براى خود برپا داشته بودند و به نقل احادیث خویش مى پرداختند از این رو هر یک از نویسندگان و محدثان مذاهب گوناگون اسلامى مجلس درس و بحثى براى خود برپا داشته بودند و به نقل احادیث خویش مى پرداختند .(ابن عقده ) یکى از کسانى بود که در این شهر سکونت داشت . او از حافظان بزرگ حدیث به شمار مى رفت و حافظه قوى او موجب شده بود که آیتى از آیات حافظه در جهان شود.
بسیارى از بزرگان مذاهب از محضر او کسب علم مى کردند او اگر چه نظر مذهبى (زیدى جاردى ) بود اما زهد و پارسایى از او محدثى موثق ساخته بود که همه مذاهب در نقل احادیث به او اعتماد داشتند کلینى نیز از این مرد بزرگ استفاده کرده ، از او روایاتى فرا گرفت .
ثقة الاسلام
کلینى پس از کسب علم و حدیث از دهها استاد و محدث در شهرها و روستاهاى آن زمان ، سرانجام به بغداد رسید. او در مسافرتهاى خویش چنان علم و فضل خود را به نمایش گذاشته رسید او در مسافرتهاى خویش چنان علم و فضل خود را به نمایش گذاشته و تصویرى از شیعه واقعى را در اذهان مردم هر دیار باقى نهاده بود که هنگام ورود به بغداد فردى گمنام نبود. شیعیان به او افتخار مى کردند و اهل سنت به دیده تحسین به او افتخار مى کردند و اهل سنت به دیده تحسین به او مى نگریستند. تقوا، علم و فضیلت او در اندک مدتى موجب شد که هم شیعه و هم اهل سنت در مشکلات دینى به او مراجعه کنند، به طورى که عامه خاصه در فتاوا به او روى مى کردند و به همین سبب او اولین کسى بود که به لقب ثقة الاسلام شعرت یافت .
کلینى نام آورترین شخصیت عصر خود بود. عصرى که اوج تلاش محدثان و عالمان بزرگ و حتى عصر چهار نایب خاص امام زمان علیه السلام بوده است . در این عصر به دلیل محدودیتها و ممنوعیتهاى اجتماعى این بزرگان ، مسئولیت فرهنگى و علمى تشیع بر دوش کلینى بوده است .
تاءلیف کافى
بغداد براى کلینى سرزمین تاءلیف بود. وى در آنجا فرصت یافت تا اندوخته هاى سالها رنج و مشقت را در مجموعه اى گرد آورى کند او که کمبودهاى جامعه شیعى را به خوبى درک کرده بود و مى دید که با غایب شدن امام زمان (عج ) و دسترسى نداشتن همه شیعیان به نواب خاص آن حضرت ، جاى کتابى که در بردارنده تعالیم اسلامى و شیعى باشد، خالى است تلاش خود را در پى تنظیم احادیث گردآورى شده ، جهت داد و براى شیعیان دستورالعمل و کتاب مفسر و مبین تعالیم و احکامى باشد که قرآن به صورت کلى بیان کرده است .
مجموعه کتاب (الکافى ) که شامل اصول کافى (دو جلد)، فروع کافى (پنج جلد) و روضه کافى (یک جلد) است و در بردارنده شانزده هزار و یکصد و نود و نه (16199) حدیث از پیامبر اسلام علیه السلام ائمه معصومین علیه السلام مى باشد - کتابى است که کلینى در طى بیست سال تلاش خستگى ناپذیر به تاءلیف این اثر جاودانه برترى و فضل علماى تاریخ اسلام به اثبات رساند. کارى که او در مدت بیست سال براى تشیع به پایان رساند کارى بود که شش تن از بزرگترین عالمان اهل سنت در مدت یک قرن براى مذهب خود انجام دادند و کتاب کافى مهمترین و نفیس ترین کتاب از مجموعه کتب چهارگانه حدیثى ( کتب اربعه مذهب تشیع است .
کافى در زمانى به تبیین ارزشهاى اخلاقى و اسلامى پرداخت که اروپاییان دوران بربریت و وحشیگرى را مى گذراند و قبایلشان با قتل و غارت امرار معاش مى کردند. زمانى که آنها در جهل غوطه ور بودند و از علم چیزى نمى دانستند و عقل و علم را در دادگاههاى نمى دانستند و عقل و علم را در دادگاههاى تفتیش عقاید قرون وسطایى به محاکمه مى کشیدند اولین باب از اولین کتاب تشیع با عنوان عقل و آنگاه توحید و حجت ، ارزشهاى الهى و انسانى را آموزش مى داد. کتاب کافى را هر کسى از دیدگاه خود بررسى کرده است . بر کافى هم فیلسوف شرح نوشته است هم عارف و هم فقیه و این نشانه بزرگى و جامع بودن کافى است . شرحهاى مهم عبارت اند از:
1 - مرآت العقول از علامه مجلسى ، که با دیدى فقهى نگاشته شده است .
2 - شرح صدر المتاءلهین معروف به ملاصدرا، که نگرش او نگرشى فلسفى و عرفانى ب احادیث است .
3 - کتاب وافى نوشته ملاحسین فیض کاشانى .
4 - شرح ملا صالح مازندرانى .
سبک کلینى
روش کلینى در ترتیب احادیث هر باب این است که حدیث صحیح تر و روشن تر را در اول باب قرار داده و سپس به همین ترتیب احادیث مبهم و مجمل را ذکر کرده است . علاوه بر این ، کلینى دست به ابتکار دیگرى زد که تا قبل از آن در میان عالمان و محدثان معمول نبود و آن به کار بردن کلمه (عدة ) به جاى سلسله سندى است که به راوى حدیث ختم مى شود .از مسائلى که موجب شد کلینى این رویه را در نقل حدیث پیش گیرد، مشهور بودن راویان سلسله سند و نیز کم کردن حجم کتاب و کمبود وقت بوده است .
(عدة ) کلینى گاهى از احمد بن محمد بن عیسى ، گاهى از سهل بن زیاد و زمانى از احمد بن خالد برقى روایت مى نماید و اشخاص هر یک از این سه ، غیر از اشخاص (عدة ) دیگر مى باشد. مثلا مراد او از (عده ) در جایى که به واسطه آن از احمد بن محمد عیسى روایت مى کند عبارت از پنج نفر: محمد بن یحیى عطار،على بن موسى کمیدانى ، داود بن کوره ، احمد بن ادریس على بن ابراهیم بن هاشم است .
این روش رهگشاى سایر عالمان و محدثان شد به طورى که شیخ طوسى در کتاب رجال خویش این روش را برگزیدند و به همین شیوه روایت را نقل کردند. علاوه بر این گاهى احادیثى بدون نام محدث و راوى و با عنوان (قد قال العالم ) و یا (فى حدیث آخر) از کلینى نقل شده است که جمعى از عالمان این احادیث را دلیلى بر وجود ارتباط بین کلینى و امام زمان (عج )دانسته و گفته اند (ممکن است که کتاب (کافى ) به نظر اصلاح آن حضرت رسیده باشد). و از کلام بزرگان نقل شده است که امام زمان (عج ) فرموده اند: (الکافى کاف لشیعتنا): (کافى ) شیعیان ما را کافى است .
کلینى در زندگى سراسر نور و پربار خود علاوه بر تدوین و تاءلیف مجموعه الکافى ، کتابهاى الرد على القرامة ، تفسیر رؤ یا ( تعبیر خواب )، مجموعه شعر (حاوى قصایدى که شعرا در مناقب و فضایل اهل بیت علیه السلام سروده اند)، کتاب رسائل ائمه علیه السلام و کتاب رجال را تاءلیف کرده است .
کلینى بر مسند تدریس
کلینى در مسیر تحقق و نگارش از تغذیه فکرى شاگردانى که به امید کسب علم از محضرش به بغداد سفر کردند لحظه اى غافل نبود. او در باور کردن اندیشه خدایى شاگردانش از جان مایه گذاشت . بسیارى از بزرگان از او روایت نقل کرده اند که از آن میان احمد بن ابراهیم معروف به ابن ابى رافع صیمرى ، احمد بن احمد کاتب کوفى ، احمد بن محمد بن سعد کوفى ، ابوغالب احمد بن محمد رازى ، عبدالکریم بن عبدالله بن نصر بزار تنسى ، على احمد بن موسى دقاق ، محمد بن مطلب شیبانى ، محمد بن على ماجیلونه ، محمد بن عصام کلینى ، جعفر بن محمد بن قولویة قمى مؤ لف کتاب کامل الزیارات ، هارون بن موسى تلعکبرى ، محمد بن احمد صفوانى و محمد بن ابراهیم نعمانى را مى توان نام برد.
عروج کلینى
کلینى پس از هفتاد سال زندگى که بیست سال آن تلاش و تحقیق همراه با رنجها و غربتها براى تدوین کتاب کافى بود از این جهان عروج کرد. او غروب نکرد بلکه با کتاب ارزشمند کافى هماره در آسمان تشیع پرتو افشانى مى کند. او گرچه در قفس دنیا زیست اما در فضاى بهشت تنفس مى کرد چرا که همه لحظه هاى عمرش را با کلام اهل بیت علیه السلام سپرى کرد. و سرانجام در ماه شعبان سال 329 ق . عروج کرد. و نه تنها شیعیان بلکه پیروان دیگر مذاهب اسلامى را سوگوار و بغداد را با رفتنش یکپارچه ماتم کرد. ابوقیراط محمد بن جعفر حسنى یکى از بزرگان بغداد بر پیکر مطهرش نماز خواند و شیعیان با دلى پر اندوه پیکر مقدس او را در باب کوفه بغداد در بازار کوفه و در نزدیکى پل به خاک سپردند.
سلام بر کلینى روزى که تولد یافت و روزى که در آسمان دنیاى درخشید و عروج کرد و روزى که در پیشگاه ذات اقدس او بر انگیخته مى شود.
گردآور: http://ghafase.blogsky.com
به نقل از: کتاب گلشن ابرار جلد یکم
تهیه و تدوین: جمعى از پژوهشگران حوزه علمیه قم
سلام
ولاگ بسیار زیبایی دارید. انشاالله موفق و سلامت باشید.
یا علی
سلام
وبلاگ زیبایی دارید
موفق باشید
سلام شما هم وبلاگ زیبا و پر محتوایی دارین من هم خوشحال میشم با شما تبادل لینک داشته باشم(شما با نام قفس لینک شدید)
شما با نام قفسه لینک شدید لطفا ما را با نام سرباز انقلاب لینک کنید
در پناه امیر المومنین موفق و موید با شید
شماهم لینک شدید
6506568987بهترین فرصت زندگی شما برای ثروتمند شدن مجموعه ای بی نظیر برای اولین بار در ایران برای کسانی که می خواهند بهتر زندگی کنند و از کمترین وقت و هزینه بیشترین سود را ببرند.برای آگاهی از جزییات بیشتر به لینک زیر مراجعه کنید.
http://www.site01.sub.ir