عجز آفت است و صبر شجاعت...

و العجز افه، و الصبر شجاعه، و الزهد ثروه، و الورع جنه، و نعم القرین الرضا.-ح /4
ناتوانى آفت است و بردبارى شجاعت، پرهیز کارى و پارسایى توانگرى است و خرسندى به رویدادها یار و همراهى است با ارزش.
انسانى که گرفتار ضعفهاى روحى و اخلاقى باشد، همیشه با یک خطر این است که: در برابر مسائل مختلف و پیش آمدهاى گوناگون، قدرت ایستادگى نخواهد داشت، و دچار سستى و لغزش خواهد شد و از راه راست، انحراف پیدا خواهد کرد. از این رو است که در تعالیم اسلامى، همیشه تکیه بر این است که انسان، قبل از هرچیز، ضعفهاى روحى و اخلاقى را از خود دور کند، و قدرت درونى لازم براى ایستادگى در برابر مسائل مختلف را به دست آورد و در حفظ و تقویت آن بکوشد.
امام علیه‏السلام نیز، در این کلام، از این گونه جنبه‏هاى مثبت و منفى سخن مى‏گوید و انسان را با عیب و ضعفها، و ارزش قدرتهاى روحى و اخلاقى آشنا مى‏سازد.
بر اساس فرمایش امام (ع)، ضعف و ناتوانى، بزرگترین آفت و دشمن زندگى انسان است. زیرا انسان ضعف، زود فریب میخورد، زود به لغزش دچار مى‏شود، و زود از راه راست منحرف مى‏گردد. یک انسان ضعف، ممکن است در برابر چند کلمه فریبنده، از راه بدر شود. ممکن است با هر تهدید پوچى دچار وحشت شود، یا اگر پول و مقامى به پیشنهاد کنند، در برابر آن تاب مقاومت از دست برهد، و حاظر به انجام هر کار نادرستى بشود.

افراد بسیارى بوده‏اند که سالها از عمر خود را در راه عبادت و انجام وظایف شرعى و دینى گذرانده‏اند. ولى بخاطر همین ضعف، ناگهان از راه بدر رفته و حاصل تمام عمر خود را چند لحظه بر باد داده‏اند و چیزى جز رسوایى و بد نامى بدست نیاورده‏اند. این است که ضعف و ناتوانى از بزرگترین آفتهاى زندگى و از خطر نازکترین دشمنان انسان است.

اما در برابر این عجز و ناتوانى، صفتهاى نیکوى روحى و اخلاقى قرار دارد، که تعدادى از آنها را، امام (ع) در همین کلام پر معنى، بر شمرده است.
یکى از این صفات، صبر و بردبارى است، که عالى‏ترین جلوه‏هاى شجاعت انسان بشمار مى‏رود. شجاع، آن کسى نیست که در برابر هر مسئله‏یى به خشم مى‏آید و عجولانه دست به اقدامات حساب نشده مى‏زند. چون بسیار دیده شده که چنین افرادى، صدها گرفتارى براى خود، و هزاران مشکل براى دیگران ایجاد کرده‏اند. بلکه آن کسى براستى شجاعت دارد که در برابر مسائل و مشکلات بردبار باشد و با صبر و حوصله، درباره آن فکر کند و همیشه، بجاى سریع‏ترین راه حل، در جست و جوى بهترین راه حلها باشد.
صفت دیگر، پارسایى و پرهیز کارى است، که براى انسان، بهترین ثروتها و بالاترین توانگریها به شمار مى‏آید. انسان پارسا و پرهیز کار، در وجود خود، آنقدر ارزشهاى روحى و معنوى ذخیره مى‏کند، که دیگر به مال و ثروت دنیا چشم نمى‏دوزد. و همین بى‏نیازى از مال دنیا، او را از بزرگترین ثروتمندان و توانگران، ثروتمندتر مى‏سازد.
خرسندى به رویدادهاى نیز از صفات ارزنده انسان است. اصولا یک مسلمان مؤمن، از آنچه با اراده و قدرت خداوند، در زندگى‏اش رخ دهد، هرگز اظهار نارضایى نمى‏کند. یعنى به هر پیشامدى که خداوند برایش مقدر کرده باشد راضى و خرسند است و همین رضایت و خرسندى، باعث مى‏شود که از پیش آمدهاى گوناگون، دچار رنج و عذاب نشود. چنین کسى اگر ببیند که دیگران به قدرت و مقام رسیده‏اند و مال و ثروت بدست آورده‏اند. و او از آنها بى‏نصیب مانده است، هرگز حسادت نمى‏ورزد و غم و غصه به دل راه نمى دهد. زیرا صفت خرسندى و رضایتى که در او وجود دارد، مانند نعمتى با ارزش، همیشه همراه اوست و مانند دوستى مهربان و دلسوز، همیشه او را از دچار شدن به اینگونه رنج و عذابها، باز مى‏دارد.